Basisinkomen gaat uit van vertrouwen
Vanaf het moment dat ik kennismaakte met het idee van een onvoorwaardelijk universeel basisinkomen (door een publicatie van Bram van Ojik in 1981) ben ik overtuigd aanhanger. Meer dan dertig jaar heb ik gewerkt als docent maatschappijleer in het voortgezet onderwijs en in mijn lessen over arbeid en sociale zekerheid kwam ook altijd het basisinkomen aan de orde. Ik vind het de meest simpele en effectieve manier om -met behoud van een maximum aan individuele vrijheid - een gegarandeerde bodem van sociale zekerheid onder ieders bestaan te leggen. Ik ga hier niet alle argumenten geven, die zijn op andere plekken – de Vereniging Basisinkomen, andere bijdragen op deze site, publicaties van Rutger Bregman e.a. - uitstekend verwoord. Hier is van belang dat het concept van het basisinkomen uitgaat van een “overheid die vaart op vertrouwen” (Jesse Klaver “De mythe van het economisme” pag. 174). Daarmee sluit het naadloos aan bij het gedachtengoed van GroenLinks.
Een kwestie van mensenrechten
Voor leerlingen verwees ik altijd naar de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, art 3 (recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid), art. 22 ( recht op maatschappelijke zekerheid) en artikel 25 (recht op een levensstandaard die hoog genoeg is … ). Mensenrechten vormen de basis voor de democratische rechtsstaat. Deze verplichten de samenleving om te zorgen voor een onvoorwaardelijke sociale zekerheid. En dat is echt principieel iets anders dan de -met vernederende controles gepaard gaande en schandelijke voorwaarden omhangen - bijstand zoals we die nu kennen.
Ik hoor argumenteren dat een basisbaan beter zou zijn dan een basisinkomen. Maar waarom deze tegen elkaar uitgespeeld? Waarom niet andersom geredeneerd? Geeft een basisinkomen niet de mogelijkheid om een “basisbaan” te creëren? Het houdt in elk geval niemand tegen om aan de slag te gaan, integendeel. En het beloont tegelijk allen die mantelzorg en vrijwilligerswerk verrichten.
Het is nodig voor een duurzame samenleving
Maar GroenLinks moet nog voor een ander punt gevoelig zijn, nl. dat het nodig is om een goed klimaatbeleid tot stand te brengen. Onze manier van leven en werken zal in de komende decennia ingrijpend veranderen. Veel werkgelegenheid zal verdwijnen, nieuwe zal ontstaan. Het invoeren van een basisinkomen zal helpen om deze veranderingen aan te kunnen. Het vergroot de vrijheid op de arbeidsmarkt en daarmee de mogelijkheid om duurzame keuzes te maken. Mensen hoeven niet meer alles aan te pakken wat maar geld oplevert. Men zal zich minder snel laten gijzelen door fossiele en andere twijfelachtige bedrijvigheid ( “bullshit” baantjes) Het basisinkomen geeft zo ruimte aan meer en snellere innovaties: men kan tegen een kleine beloning experimenteren met nieuwe werkgelegenheid, een tijdje minder verdienen, zich extra scholen etcetera, zonder meteen in financiële problemen te komen.